hình minh họa


Người ta biết nhiều đến câu cai nghiện heroin, mấy ai biết đến "cai nghiện corticoid". Chứng nghiện này từ chuyên môn gọi là "hội chứng cushing", dùng chung cho những tình trạng bệnh chủ yếu liên quan đến việc lạm dụng corticoid, dân gian thường gọi là dexa.

Phần lớn chứng này rất dễ nhận biết và khó qua mặt bác sĩ, vì các biểu hiện bên ngoài rất đặc biệt. Nhìn tổng quát người bệnh có một thân hình tròn trịa, gương mặt tròn và hai gò má ửng hồng như em bé bụ bẫm mới lên hai. Đặc biệt là bụng to, mỡ dưới gáy dày, mà tay chân thì ngày càng khẳng khiu, teo tóp. Da, điển hình là da tay, mỏng và dễ bầm máu dưới da từng mảng lớn. Da bụng nứt những đường lớn và dài, bề ngang vết nứt thường trên 1cm, màu đỏ tía (kể cả ở quí ông và những phụ nữ chưa hề sinh nở).

"Phồn vinh" giả tạo

Tướng tá như trên trông "ngon cơm", cho nên mấy ai biết mình đang mắc bệnh. Cứ thấy ăn ào ào, phấn khích yêu đời, da dẻ hồng hào, cân nặng tăng liên tục, bụng ngày càng bự ra, lại cho rằng ta đang phát tướng sắp... giàu to. Người bệnh thường chỉ đến bệnh viện khi biến cố xảy ra: tụt huyết áp do suy thượng thận cấp; chán ăn, nôn ói, đi không vững do... đói thuốc; loét bao tử hoặc xuất huyết bao tử; tăng huyết áp, đái tháo đường, gãy xương do loãng xương (mục xương); nhiễm trùng nặng.

Các biến chứng trên xảy ra thường đã quá muộn và hầu hết người bệnh đã "lậm" thuốc quá lâu, thiếu thuốc thì không chịu nổi. Tuyến thượng thận không còn tiết corticoid như người bình thường làm cơ thể bị thiếu hụt. Khi đó bác sĩ kiểm tra để xét xem bệnh nhân đang ở giai đoạn nào, còn cai thuốc được hay không? Kinh nghiệm và y văn đều cho thấy việc cai thuốc gay go vô kể. Một đồng nghiệp trên mười năm trong nghề, hai lần du học tại Pháp đã phát biểu: "Cai nghiện thuốc này còn khó hơn cai heroin!".

Nếu xác định bệnh nhân không còn khả năng cai nghiện, nghĩa là lệ thuộc corticoid hoàn toàn, tuyến thượng thận sau một thời gian dài nghỉ ngơi quen thói, coi như liệt vĩnh viễn, bệnh nhân được dùng liều thay thế cho sinh lý bình thường. Dẫu nghe đơn giản vậy nhưng sự thật lại phức tạp vô cùng. Vì khi đó bạn đã lãnh đủ rất nhiều biến chứng khiến thường xuyên vào ra bệnh viện. Bạn mang một cái cột sống không còn nguyên vẹn, một cái bao tử suốt ngày kêu đau, bệnh đái tháo đường, cao huyết áp, và là miếng mồi ngon cho đủ loại vi trùng xâm nhập.

Nhân vật chủ chốt

Corticoid do tuyến thượng thận sản xuất ở mọi người bình thường và sẽ ngưng sản xuất khi bạn uống từ ngoài vào. Đây là loại thuốc chống viêm rất tốt và rất mạnh, có thể dùng để chữa các bệnh trong giai đoạn cấp tính, chữa các bệnh hệ thống hiệu quả. Vấn đề ở chỗ nó bị lạm dụng quá mức mới nên những nông nỗi ấy. Thuốc tây tàu nam bắc, "thần dược"... đều có chất này.

Thông thường nhất corticoid dùng chữa đau nhức, viêm khớp uống vào 30 phút hết đau ngay, đau chỗ nào chích chỗ đó, mà có loại tác dụng giảm đau những vài ba tháng. Thứ hai, corticoid dùng để điều trị hen suyễn. Thứ ba là lạm dụng corticoid để trị chứng kém ăn, nhất là ở trẻ nhỏ. Các bà mẹ cảnh giác loại thuốc ăn được ngủ được làm các bé có "hội chứng búp bê”, xét nghiệm các mẫu thuốc ấy toàn corticoid với arsenic (thạch tín). Gần đây lạ đời hơn, còn có các cô dâu chú rể tương lai tìm mua uống trước ngày cưới để trông được hồng hào khỏe mạnh! Thuốc "y học cổ truyền" thì có rất nhiều dạng: thuốc nước đóng chai, thuốc tễ, thuốc bột bỏ trong bịch nilông hoặc gói giấy...

Chính vì tác dụng như thần ấy, mà thuốc bị lạm dụng quá nhiều. Lỗi lầm thường là do bệnh nhân thấy thuốc hay quá cứ thế mang toa mua uống. Lỗi lầm cũng không nhỏ từ phía người kê toa và người bán thuốc, do vô tình hoặc bận rộn không dặn dò kỹ bệnh nhân không được tự tiện mua thuốc mà phải đi khám lại. Lỗi cực nặng là ở chỗ các ông bà lang vườn cứ "thuốc thần" này mà cho bệnh nhân uống hết ngày này qua tháng nọ.


Dễ mà khó

Tuy nhiên, không phải trường hợp mắc bệnh nào cũng điển hình nên dễ bỏ sót. Trong ngành y có câu "không nghĩ đến thì không tìm thấy". Nhiều trường hợp rất khó nhận biết vì những thay đổi về vóc dáng không điển hình. Bệnh nhân có tâm lý giấu giếm, gặp bác sĩ ngại nhận là mình đã dùng các loại thuốc "y học cổ truyền", hỏi đi hỏi lại đến chục lần mới chịu... khai. Cho nên nhiều trường hợp đi khám hoài mà không ra bệnh. Bạn nhớ cảnh giác để bảo vệ bản thân và gia đình, đừng tin dùng lâu dài một thứ thuốc mà không tìm hiểu kỹ càng về nó. Nếu đã lỡ dùng, đi khám ngay đừng để quá muộn. Các bác sĩ chuyên khoa nội tiết sẽ giúp bạn.


Theo BS VÀNH KHUYÊN (Tuổi Trẻ)